Türkiye futbolunda hibrit çimin ilk kullanıldığı stadyum olan Vodafone Arena, açıldığı Nisan ayından bu yana heyecanlı maçlara ev sahipliği yapıyor. Arena’nın çimlerinden sorumlu SIS Sözleşme Yöneticisi Onur Özata, “Kaliteli çim, takımların oyun stratejisini etkiliyor. Çimin kalitesini korumak içinse GENTA ürünleri ilk tercihimiz oluyor” diyor.
Öncelikle kendinizden bahseder misiniz? Vodafone Arena’ya gelene kadarki süreç içerisinde hangi çalışmalarda bulundunuz?
2004 yılında Ankara Üniversitesi, Peyzaj Mimarlığı Bölümü’nden mezun oldum. Bazı peyzaj projelerinde çalıştıktan sonra çim sektörüne ağırlık vermeyi düşündüm. Çimle ilk buluşmam ise golf sahalarıyla başladı. Okul yıllarında stajlarımı golf sahalarında yapmıştım. Yaklaşık 5 sene Antalya’daki golf sahalarının yapım ve bakımında çalıştım. Ardından da Türkmenistan’da şu anda çalıştığım firmayla yollarımız kesişti. 2011 Temmuz’dan bu yana SIS’te görev yapıyorum. Geçen yaz Nevzat Demir tesislerinde 10 bin metrekare büyüklüğünde bir hibrit saha yaptık. Onun bitimine yakın Vodafone Arena’nın saha inşaatı başladı. Nisan ayında da buradaki çalışmaları sonlandırarak stadın açılışını yaptık.
Vodafone Arena’da gerçekleştirdiğiniz çim projesi hakkında bilgi verebilir misiniz? Ne gibi çalışmalar yapıldı, hangi çim türleri ve bu çimlerin oluşturulmasında hangi ekipmanlar kullanıldı?
İki karşılaştırmayla yola çıkarsak daha iyi anlatabilirim. Nevzat Demir tesislerinde yaptığımız sahada tamamen ekme yöntemi kullanmıştık. Çünkü orada zamanımız biraz daha fazlaydı. Alt zemin çalışmaları tamamlandıktan sonra sahayı ektik ve yaklaşık 6,5-7 hafta sonra da hibrit çim uyguladık. Ancak burada çok daha hızlı hareket etmemiz gerektiği için çalışmalar bittikten sonra İtalya’dan alt yapıya uygun, tamamen kuma ekilmiş 18 tır rulo çim getirdik. 18 metre boyunda, 1,2 metre eninde, tanesi 1-1,5 ton olan ruloları kendi özel ekipmanlarımızla birlikte serdik. Arkasından hibrit çim uyguladık. İtalya’da kaliteli bir çiftlikten gelen çimler, iklim şartları göz önüne alınarak seçildi ve bölgenin İstanbul’la aynı paralelde olmasına dikkat edildi. Bu çimin içerisinde yüzde 80 Poa pratensis varyeteleri, yüzde 20 de Lolium perenne varyeteleri karışım halinde. Kesilen çim de yaklaşık 2,5-3 yaşındaydı. 4 cm halinde kesilip, rulo şeklinde buraya getirildi.
Bu oranlar çim için ideal yaş ve ölçüyü mü temsil ediyor?
4 cm kesebilme teknolojisi şu anda Türkiye’de yok. En fazla 2-2,5 cm kesiliyor. Rulo ne kadar kalın kesilirse hem zemine adapte olabilmesi hem de ilk köklenme gerçekleşene kadar yapılan müsabakalar sırasında zemin stabilitesi çok daha iyi oluyor. Aynı zamanda hibrit de yapacağımız için rulonun hafif olmaması gerekiyor. Çünkü kullanılan makine dikiş makinesi gibi; iğneler battığında geri çıkartırken rulonun yerinden oynamaması gerek. Dolayısıyla böyle bir çimi seçmek zorundayız. Şu anda ise serilen tabaka alttaki kumla birlikte entegre oldu. Enjekte ettiğimiz hibrit çim de 18 ila 20 cm derinliğinde.
Hibrit çim teknolojisi sahadaki oyunu ve oyuncuları ne yönde etkiliyor?
Hibrit çim, 2 cm aralıklarla tüm sahanın yüzeyine özel ipliklerin enjekte edilmesi ile oluşturulan bir sistem. Bu sistemde her ne kadar üstteki doğal yapıya sahip örtü biraz daha narin olsa da, fiber iplikler her 2 cm’de bir üzerindeki baskıyı ve yıpranma direncini arttırıyor. Çünkü suni bir malzemeyle toprağı ve çimi birbirine kenetliyorsunuz. Dolayısıyla doğal bir sahada 10 müsabakada göreceğiniz yıpranmayı, hibrit çime sahip sahada belki 50 müsabakadan sonra ancak görüyorsunuz. Özellikle yırtınma, kopma gibi istenmeyen durumlar anlamında çok ciddi bir kullanım kapasitesi artışı sağlıyor. Diğerlerinden ayırt edilebilecek ilk ve en önemli özelliği bu.
Overseeding uygulamasında GENTA çim tohumlarından GREENWAY (Lolium perenne) ve TETRAGREEN (Lolium perenne) isimli çeşitleri tercih ediyoruz.
Çimlerin bakımı için ne gibi uygulamalar yapıyorsunuz?
Hibrit sahaların yılda bir kez büyük renovasyon geçirmesi gerek. Bu uygulamada özel makinelerle hibrit ipliklere zarar vermeden, doğal tabaka 2-2,5 cm sıyrılıyor ve yerde sadece kum ve iplikler kalıyor. Yapay bir malzeme olduğu için, özellikle toprak üzerindeki kaymak tabakanın hızlanması çok daha rahat sağlanıyor. Çünkü zeminde çok sık bir tabaka var. Bir süre sonra ne kadar az hava alır ve fiber iplikler ne kadar fazla yatarsa o kadar fazla birbirinin içine girmeye ve çürümeye başlıyor. Bunun tekrar aynı seviyeye gelebilmesi için de doğal örtüyü kaldırıp, yerine yeni malzeme ekleyip, o fiber iplikleri yine kaldırıp, sahayı tekrar ekiyor ve doğal dokuyu yeniden oluşturuyoruz. Hibrit çimin en dikkat edilmesi gereken bakımı bu. Yaklaşık 3-4 günde tamamlanan bu işlemin yılda bir kez yapılması gerekiyor. Ancak dokunun oluşması ve sahanın tekrar kullanıma hazır hale gelmesi için, tohum attıktan ve tüm işlemleri tamamladıktan sonra 6 ila 8 hafta arasında beklemek gerek. 2016-2017 sezonunu bitirdiğimizde, son maçın oynanmasının ardından bizler de bakım işlemlerine geçeceğiz. Yaz döneminde bu işlemleri tamamlamış ve sahayı gelecek sezon için hazırlamış olacağız.
Rutin bakım farklılık gösteriyor mu?
Rutin bakımlar özel makineler yardımıyla yapılıyor. Sunum için kullanılan makineler ve silindirli çim biçme makineleri ağır oldukları için, kullanıldıkça hem doğal çimlerin hem de plastik fiberlerin yatmasına neden oluyor. Bu fiberlerin tam ters yönde tekrar kalkması gerekiyor ki işlevini yitirmesin. Eğer bunu yapmazsak bir süre sonra toprak üzerinde apayrı bir tabaka oluşmaya başlıyor. Fiberlerin gömülmeye başladığı göz ardı edilirse, hibrit işlevini yitirmiş oluyor. Bu nedenle iplikleri her daim dik tutmamız gerek.
Çimde bitki besleme ve koruma anlamında ne gibi çalışmalar yapıyorsunuz?
Bizim işimiz aslında maçlardan sonra başlıyor. Yapılması gereken her şeyi bu arada yapmak zorundayız. Toprak havalandırması, granül gübre, ilaç ve tohum uygulamaları bu süreçler içerisinde yapılıyor. Maç günlerinde biraz daha prezantasyona yönelik işlemler yapılıyor. Çimin rengi bile makineler tarafından yapılıyor. Çimler sahanın biçim yüksekliği ayarlanarak biçiliyor. Hatta maç günleri çimler 3 kez biçiliyor. Hem prezantasyon hem de oyun yüksekliği açısından olması gereken standartlara getiriliyor. Oyun bittikten sonra da bir an evvel çimin kendini yenileyebilmesi için biz bu sefer bitki için bir şeyler yapmaya başlıyoruz.
Overseeding (kışlık ara ekim) uygulamaları yapılıyor mu?
Avrupa maçları da düşünüldüğünde yoğun bir döneme girdik. Bu nedenle yüzey sıklığını biraz daha pekiştirmek için overseeding (ara ekim) uygulaması yapıyoruz. Bu uygulama gerekli oldukça da devam ediyor. Overseeding uygulamasında GENTA çim tohumlarından GREENWAY (Lolium perenne) ve TETRAGREEN (Lolium perenne) isimli çeşitleri tercih ediyoruz. Kullandığımız bu çeşitler hem çok kaliteli hem de çok hızlı gelişim ve kendini yenileme kapasitesine sahip. Çeşitlerin göstermiş olduğu performans bizi ve Beşiktaş kulübünü oldukça memnun etti. Beşiktaş Nevzat Demir tesislerinde de GENTA çim tohumlarından GREENWAY (Lolium perenne), TETRAGREEN (Lolium perenne) ve GREENPLAY (Poa pratensis) çeşitlerini kullandık. Saha zemini önce bu çeşitler ile oluşturuldu. Daha sonra sahaya özel iplikler enjekte edildi. Saha bakımında uygulanan ara ekimlerde de yine GREENWAY (Lolium perenne) ve TETRAGREEN (Lolium perenne) isimli çeşitleri kullanmaya devam ediyoruz.
Dünyada hangi sahalarda hibrit çim uygulaması var? Çim konusunda uzmanlaşan en başarılı ülke hangisi?
İngiltere Premier Lig’e baktığınızda; bildiğim kadarıyla 22 takımın 18’inin sahalarında hibrit çim uygulaması var. İspanya, İtalya gibi Avrupa’nın birçok bölgesinde yaygın olarak kullanıyor. Dünya kupasının çeyrek ve yarı finallerinin yapılacağı Rusya’da sahaların ve çeşitli antrenman sahalarının çimlerini şu an biz yapıyoruz. İsrail’de Sammy Ofer Stadyumu yine son dönemde yaptığımız işlerden biri. Özellikle ekstrem koşullara sahip bölgelerde daha çok tercih edilmeye, bir anlamda ihtiyaç haline gelmeye başladı. Çünkü bu tip bölgelerde doğal çimin yetişmesi zorlu bir süreç. Bu açık da hibrit çimle kapatılmaya çalışılıyor. Menşei olarak baktığınızda ise bu işin doğuşu İngiltere’de oldu. Herkesten bir adım önde olduklarını söyleyebilirim.
Türkiye’de bundan sonra hangi stadyumlarda benzer teknolojileri görebileceğiz?
Trabzonspor’un yeni inşa ettiği Akyazı Spor Kompleksi’nde bir stat ve bir antrenman sahası yapmayı planlıyoruz. Gelecek sezonun sonunda da Galatasaray’ın Türk Telekom Arena Stadı ve antrenman tesislerinde bir saha yapma planımız var. Ama bu ilginin giderek arttığı ve ilerleyen dönemlerde çok daha yaygınlaşacağı kanaatindeyim.
Özellikle Beşiktaş Kulübü’nde geçtiğimiz dönemlerde sakatlık konusu çokça tartışılıyordu. Vodafone Arena ve Nevzat Demir tesislerinde kullanılan çimlerin bu dönemin geride kalmasında payı olduğunu söyleyebilir miyiz?
Kesinlikle. Oyun mekaniği olarak bakıldığında hem sakatlanmaların azaldığını hem de oyun mekaniğinin bir anlamda değiştiğini görüyoruz. Doğal çim kullanılan sahayla karşılaştırdığınızda; hibrit çime sahip sahada sürtünme kuvveti azalacağı için oyun taktik anlamında da biraz hızlanıyor. Topun sekmesi, yerde sürüklenme hızı artıyor. Bu da doğal olarak takımın oyun stratejisini etkiliyor; oyun hızlanıyor, pas mesafeleri uzuyor, topun sekmesi değişiyor. Oyuncu sağlığı açısından da çok ciddi katkıları var.
Almanya’da Bayern Münih hibrit çim kullanımından vazgeçmeyi düşünüyor. Bunun nedeni nedir?
San Siro stadından bir örnek vereyim. Onlar da aynı teknolojiye sahiptiler ancak vazgeçtiler. Çünkü multi fonksiyonel olarak tasarlanan statlar, müsabakalar dışında birçok etkinliğe ev sahipliği yapıyor. Ancak bu etkinliklerden önce her şeyi hesap etmek gerek. Eğer doğru koruma malzemesini seçmezseniz, sahanın üzerine çok ciddi yükler bindirmeniz gibi durumlarda iplikler yere yatıyor ve işlevlerini yitiriyor. Artık o saha hibrit sistemli bir saha olmaktan çıkıyor. Bunu düzeltebilmeniz için de o işi baştan yapmanız gerekiyor. Bu da çok ciddi bir maliyet demek. İşte bu yüzden de spor karşılaşmaları dışındaki bu tip etkinliklerde saha sınırlarının iyice belirlenmesi gerekiyor. Koruma malzemeleri çok ciddi önem arz ediyor. Maliyet nedeniyle bu malzemelerde yanlış seçimler yapıldığında ise sahayı kaybetmeye başlıyorsunuz. Yine çok fazla etkinliğin düzenlenmesi sahanın kendini yenilemesine izin vermiyor. Düzgün bir zaman planlamasıyla ise bu tip yanlışların önüne geçilebilir.